"سهم صنعت گردشگری در اقتصاد استان خراسان رضوی" عنوان یادداشتی است از دکتر جواد براتی، عضو هیات علمی گروه اقتصاد گردشگری سازمان جهاد دانشگاهی خراسان رضوی، پژوهشکده گردشگری که در ضمیمه خراسان دنیای اقتصاد به چاپ رسیده است؛ متن کامل این یادداشت را در ادامه می توانید بخوانید: 

صنعت گردشگری به عنوان یک صنعت خدماتی، سهم و نقش بسیار گسترده‌ای در سطح اقتصاد کلان کشور دارد و در این بین، جایگاه ویژگی نیز در اقتصاد استان‌های گردشگرپذیر دارد. استان خراسان رضوی از منظر اقتصادی، استان شاخص در این خصوص است. به عنوان مثال، سهم ستانده بخشِ «هتل و رستوران» در اقتصاد کشور، حدود 1.4 درصد در سال 1394 بوده است که این سهم برای استان خراسان رضوی نزدیک به 3 درصد است. سهم ستانده واحدهای اقامتی از کل ستانده کشور حدود 0.16 درصد است درحالیکه این سهم برای استان خراسان رضوی بیش از یک درصد می‌باشد. سهم خدمات حمل و نقل هوایی از ستانده کشور کمتر از 0.3 درصد است درحالیکه سهم استان خراسان رضوی در این مورد حدود 1.02 درصد است. از میان فعالیت‌های مختلف اقتصادی که مستقیم یا غیرمستقیم مرتبط با صنعت گردشگری هستند، سهم استان در مقایسه با کشور از 2 تا گاهاً 7 برابر در برخی فعالیت‌ها بیشتر است. این بیانگر تمایز و تفاوت قابل ملاحظه جایگاه گردشگری در اقتصاد استان خراسان رضوی در مقایسه با کشور می‌باشد. بر اساس جدول داده-ستانده 1394 استان خراسان رضوی که اخیرا توسط سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان تهیه شده است، صادرات خدمات اقامتی و غذا و آشامیدنی (مجموع صادرات به خارج از کشور و صادرات به سایر استان‌ها) به تنهایی 2.5 هزار میلیارد تومان بوده است و 1 هزار میلیارد تومان نیز صادرات خدمات حمل و نقل ریلی و هوایی است. همچنین، سهم خدمات حمل و نقل جاده‌ای نیز در صنعت گردشگری بسیار قابل توجه است و از 3.7 هزار میلیارد تومان صادرات حمل و نقل زمینی استان (مجموع صادرات به خارج از کشور و صادرات به سایر استان‌ها)، بخش قابل توجهی مرتبط با صنعت گردشگری است. همچنین  در این سال، صادرات خدمات آژانس‌های مسافرتی و گردانندگان تور (//) نزدیک به 100 میلیارد تومان بوده است. این درحالی است که سهمی از فعالیت‌هایی همچون عمده‌فروشی و خرده‌فروشی، صنایع مختلف مرتبط با گردشگری و سوغات، خدمات فنی و حرفه‌ای و خدمات تفریحی و مذهبی در استان را بدان افزود. یک برآورد اولیه از آمار مربوط به صنعت گردشگری چه به لحاظ ستانده و چه به لحاظ ارزش افزوده ایجادی، صادرات و مصرف واسطه، نشان می‌دهد که صنعت گردشگری از هر فعالیت اقتصادی استان (در مقایسه با کدهای دو رقمی آیسیک)، سهم بیشتری در اقتصاد استان دارد. از منظور شاخص‌های غیرپولی نیز این تمایز کاملا مشهود است. بطوریکه 50 درصد تاسیسات اقامتی کشور در این استان قرار دارد. البته آمار دقیقی از برخی دیگر از شاخص‌های غیرپولی از جمله اشتغال، در دسترس نیست.

بالا بودن سهم و نقش صنعت گردشگری در اقتصاد استان خراسان رضوی (که درواقع این صنعت را محور و اولویت توسعه استان قرار داده است و اسناد بالادستی استان نیز بر محوریت این صنعت در استان تاکید دارند)، تنها به سهم بالای آن در شاخص‌های اقتصادی اختصاص ندارد. بلکه پایداری بالای فعالیت‌های خدماتی و نوسانات پایین این فعالیت‌ها در مقایسه با فعالیت‌های صنعتی و کشاورزی، عملا پایداری بالاتر اقتصادی را نیز به همراه خواهد داشت. لذا برای برنامه‌ریزی بلندمدت اقتصادی استان، توجه به آن از اهمیت بالاتری نیز برخوردار خواهد بود.

باید توجه داشت که در رشد ثروت منطقه‌ای و ملی، بایستی به ترازپرداخت‌ها و نقش گردشگری خارجی در استان توجه ویژه نمود. اگرچه سهم گردشگری خارجی از کل گردشگری در استان، پایین است اما رشد آن می‌تواند به رشد منطقه‌ای کمک شایانی کند. متاسفانه اطلاعات منتشره در خصوص گردشگری داخلی و خارجی از سوی نهادهای مختلف، دارای تناقض‌هایی است که البته بر اساس استانداردهای بین‌المللی آمار گردشگری تهیه نمی‌شوند. تا زمانیکه حساب‌های اقماری گردشگری (چه در سطح ملی و چه منطقه‌ای) توسط نهاد مرجع تهیه آمار، تهیه و منتشر نگردد، این تناقضات در ارائه آمار گردشگری پابرجا خواهد بود. بر اساس جدول داده-ستانده 1394 استان خراسان رضوی، سهم هزینه‌هایی که خارجیان در اقامت و تامین جا در استان انجام داده‌اند (که به عنوان صادرات خدمات تامین جا منظور می‌گردد)، بیش از 11 درصد از کل صادرات خارجی استان بوده است (این سهم برای حمل و نقل هوایی، 12 درصد از کل صادرات خارجی است). این آمار نشان می‌دهد که اگر فقط بخش خارجی را بطورمجزا در نظر بگیریم، جایگاه گردشگری خارجی از کل تجارت بین‌الملل و صادرات، بسیار پررنگ‌تر از آنچیزی است که در گردشگری داخلی مورد اشاره قرار گرفت. گردشگر خارجی، ماندگاری بیشتری در مقایسه با گردشگر داخلی دارد که مطالعاتی نیز در برآورد میزان ماندگاری گردشگران (داخلی و خارجی) در استان توسط سازمان جهاد دانشگاهی خراسان رضوی انجام گرفته است اما این اطلاعات با توجه به تحولات گسترده سیاسی طی سال‌های اخیر، لازم است بروزرساین شود. جهاد دانشگاهی خراسان رضوی در طرح مطالعاتی که به تازگی انجام داده است، چارچوب تهیه حساب‌های اقماری گردشگری منطقه‌ای/ملی را تهیه نموده است که می‌تواند مبنایی برای تهیه برخی از جداول حساب‌های اقماری گردشگری منطقه‌ای در این استان لحاظ گردد. اجرای این اقدام، نیازمند مدیریت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و همکاری سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان است تا با همت آنان، بتوان گامی مهم در تهیه اطلاعات جامع و استاندارد برای صنعت گردشگری برداشت.