"مردم و جذابیت فضاسازي هاي هنري در شهر" عنوان یادداشت سیمین فرو غ زاده، عضو هیات علمی جهاد دانشگاهی مشهد در روزنامه شرق است که متن کامل آن را می توانید در ادامه بخوانید.

 در دهه های اخیر شهرها دچار رشد بي‌رويه و شتابان شده اند.از نتايج چنين روندي، ایجاد ناهنجاري و اغتشاش در سيما و كالبد فضاي شهري است.در این میان، سازمان‌ها و نهادهاي مرتبط به منظور جبران اين نواقص و كاستي‌ها، با انجام برخي اقدامات و سياست‌گذاري‌ها، سعي در بهبود كيفي، بصري و زيباشناختي كالبد شهر دارند.با قبول این فرض که هنرهاي محيطي در ايجاد فضايي مطلوب و دلنشين براي افراد جامعه نقش مؤثري دارند، از المان ها و نشانه های شهری برای زیباسازی و ارتقاء و بهبود کیفی فضاهای شهری استفاده می شود.در این خصوص به کمک طراحی های که با اتکا به زیباسازی شهری انجام می گیرد، تلاش می شود تا کیفیت های بصری و هنری محیط شهر با استفاده ازعناصر و فضاهای یادمانی ارتقاء یابد.

آنگونه که منابع نظری مرتبط به موضوع نشان می دهد، تاثیر و تاثر بین انسان و محیط دوسویه است. افراد امور مثبت و منفی را از محیط گرفته و یا به آن پس می دهند. به این ترتیب ایجاد فضاسازی هنری مطلوب در یک شهر، باعث جلب توجه و زمینه شکل گیری تصور مثبت و گاه منفی در ذهن شهروندان می شود و تصاوير خاطره انگیز و خوشايند و یا بدی را برایشان خلق می کند. این نکته در شهر مشهد به عنوان یکی از کلان شهرهای مذهبی جهان و مقصد بسیاری از مسافران،بسیار حائز اهمیت است. چراکه وجود ارزیابی های مثبت و رضايتمندی یا نارضایتی از سفر در یک بازه زمانی کوتاه،به جهت گيريهاي کم و بيش  پايدار در ذهن بدل می شود و در تمايل و عدم تمایل مسافر به سفر مجدد تاثير گذار خواهد بود.

از یک سو هنرهای شهری موضوعی میان رشته ای است و از منظرهای مختلف شهرسازی،معماری،علوم اجتماعی و... قابل بررسی است و از سوی دیگر مدیران و برنامه ریزان شهری، همچنین متخصصان مربوطه تنها در صورتی می توانند موفق به خلق یک فضاسازی هنری مطلوب در شهر شوند که دیدگاه مخاطب خود را در ارتباط با فضای شهر و تغییرات آن دریابند. به این منظور تحقیقی در فروردین 1397 انجام شد و دیدگاه  900 نفر اعم از شهروندان،زائران ایرانی و نخبگان دانشگاهی و فعال در حوزه هنری شهر مشهد نسبت به میزان جذابیت فضاسازی های هنری شهر مشهد بررسی شد.در این تحقیق بررسی جذابیت یادمان­ها والمان­ها، نقوش برجسته و دیواری،همچنین مراسم و نمایش­های هنری در شهر مشهد، از مولفه­های اصلی تحقیق بود.

پس از انجام پژوهش، یکی از موارد بحث برانگیز و دشوار برای یک پژوهشگر شکاف و فاصله بین تصور کارفرما و نتایج بدست آمده از موضوع مورد بررسی است.به این معنی که تصور کارفرما با داده های منتج از عالم واقع با یکدیگر منطبق نیست و در این میان این وظیفه پژوهشگر است که کارفرما را در درجه اول با نتایج واقعی بدست آمده روبرو کند و پس از آن با این نتایج آشتی دهد.در این تحقیق نیز نتایج حاصله تا حدی با تصور و عملکرد مدیران شهر فاصله داشت.بخشی از نتایج بیانگر آن بود که نزدیک به دوسوم جامعه مورد مطالعه (اعم ساکنان، زائران و نخبگان در شهر مشهد) به عنوان مخاطبان اصلی این آثار، میزان فضاسازی­های موجود در سطح شهر را کافی می دانند و اکثرا (حدود 80 درصد ) معتقدند این عناصر جذابیت هم دارد. اما نزدیک به 90 درصد پاسخگویان، تمایل زیادی به تنوع بخشی به فعالیت های هنری در سطح شهر دارند که این در نگاه جامعه مورد مطالعه می تواند نشانه ای از یکنواختی فضاسازی ها در سطح شهر باشد.

در این بررسی مشخص شد علیرغم تصور مدیران در سازمان شهرداری که صرف بودجه برای ساخت المان ها و فضاسازیهای هنری در شهر را  صرفاً هزینه قلمداد می کنند و  به شکل قابل توجهی در مقایسه با سال گذشته به لحاظ کمّی، تعداد آن را کاهش داده اند، دیدگاه جامعه مورد مطالعه دقیقا نقطه مقابل این موضوع است.بطوریکه نتایج نشان داد حدود 85 درصد در حد زیاد و بسیار زیادی با هزینه­کردن شهرداری برای ساخت المان ها اعلام موافقت کرده اند.مقایسه میانگین نمره کلی به جذابیت فضای هنری مشهد در بین شهروندان، زائران و نخبگان نیز نشان داد میانگین شاخص در بین زائران بیش از دو گروه دیگراست.کمترین میزان میانگین هم مربوط به گروه نخبگان است. این بدان معناست که فضاسازی های هنری شهر مشهد بیش از همه برای زائران جذابیت دارد. در سه گروه مورد مطالعه، این فضاسازی ها برای نخبگان کمترین میزان جذابیت را دارد.

از میان نتایج بدست آمده نکته قابل اعتنا آن است که بالاترین میانگین بدست آمده در دیدگاه سه گرو مورد مطالعه،مربوط به این موضوع است که اجرای نقوش برجسته و دیواری، مناظر زشت شهر را به محیطی زیبا تبدیل کرده است.در همین زمینه همانگونه که پیش از این نیز آمد سه مولفه اصلی تحقیق عبارت بودند از جذابیت یادمان ها و المان های شهری، نقوش برجسته و دیواری، مراسم و نمایش های هنری.در تایید نتایج فوق، مقایسه میانگین از این سه مولفه نیز نشان داد میانگین جذابیت نقوش برجسته و دیواری بیش از دیگر مولفه ها بوده است.

در پایان با توجه به نتایج به دست آمده، علاوه بر ارائه پیشنهادهایی برای بهبود کیفی آثار هنری در شهر مشهد و سیاستگذاری های مترتب بر این آثار، تمهیدات لازم برای جلب توجه و مبتنی بر نیاز مخاطبان این آثار در سال های آینده از سوی جامعه مورد مطالعه نیز ارائه شد.از جمله آنها چنین بود: اطلاع رسانی بیشتر از مراسم و رویدادها در شهر(تئاتر،جشنواره و ....)،رعایت عدالت توزیعی در فضاآرایی­ها، به کارگیری ایده­های جدید، استفاده بیشتر از المان به جای گل آرایی، به­کارگیری هنرمندان خلاق و جوان در طراحی و اجرا، استفاده از عناصر هویتی ایرانی– اسلامی در طراحی المان ها، افزایش تئاتر، نمایش و ...در شهر مشهد، استفاده از مواد با کیفیت در طراحی ها و فضاسازی ها، تنوع در طراحی المان­ها و طرح­های هنری، ایجاد نمایشگاه دائمی از المان، و....

مشهد،به عنوان یکی از کلان شهرهای جهان و یکی از بزرگترین شهرهای مذهبی ایران،محل گفت وگوی فرهنگ ها و اقوام مختلف ایرانی  است و از این حیث جایگاه ویژه ای دارد، لذا چگونگی آثار هنری در فضای این شهر اهمیت دو چندان دارد. آثار هنری توسط عموم جامعه که اغلب تخصصی در امور هنری ندارند، معنا و تفسیر می شود. این تحقیق حقایقی را در مورد تفسیر های متفاوت گروه های مختلف مردم اعم از عامه مردم به عنوان شهروندان شهر مشهد، زائران و نخبگان  از فضاسازی های هنری شهر مشهد نشان داد که بخشی از آن در این یادداشت آمد اما فارغ از آنکه چه تفاوت ادراکی بین این گروه ها وجود دارد، نکته مهم و قابل تامل آن است که این آثار صرفا وظیفه آراستن فضای شهر را ندارند بلکه به کمک عنصر خلاقیت و هنر،تقویت کننده خاطرات جمعی هستند. پس هدف از ارائه  این آثار  در شهر تنها زیبا سازی فضای شهر نیست بلکه هدف اصلی اثر گذاری در جامعه،یادآوری ارزش ها و برانگیختن تامل و تفکر مردم است.