پنج شنبه# #،# #09# #اسفند# #1397

دکتر رفیعی: سیستم حمل و نقل ما به دلایل تحریم، نمی‌تواند در سطح بین‌المللی باشد

اشتراک گذاری

رئیس پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی خراسان رضوی گفت: در یک نگاه کلی؛ شاخص فضای کسب و کار ما از جمله در حوزه گردشگری شاخص ایده‌آلی نیست و این امر در واقع ناشی از قوانینی است که شاید نیازمند آن باشد تا بازبینی گردد و رویه‌های موجود تسهیل شود.
به گزارش ایسنا- منطقه خراسان، دکتر هادی رفیعی که در میز گرد تخصصی با عنوان «گردشگری و تحریم» در تحریریه این خبرگزاری حضور یافته بود، با بیان این مطلب، در خصوص دارا بودن زیرساخت‌های لازم برای تبدیل گردشگری در ایران به عنوان مرکز اقتصادی در دوران تحریم اظهار کرد: اگر به گردشگری بازگردیم و زنجیره خدمات آن همچون حمل  و نقل، غذا، سوغات و خرید، تفریح و غیره را در نظر بگیریم، به ویژه زمانی که صحبت از دوران تحریم می‌کنیم، رویکرد گردشگری بین‌المللی نیز مد نظر است و به نظر می‌رسد زیرساخت‌های مورد نیاز در برخی از این حوزه‌ها را داشته و در برخی دیگر، بنا به  دلایلی از جمله عدم سرمایه‌گذاری، به حد مورد نظر نرسیده‌ایم.
سیستم حمل و نقل ما به دلایل تحریم، نمی‌تواند در سطح بین‌المللی باشد
وی در خصوص ظرفیت‌های موجود در بحث اقامت افزود: به عنوان مثال در بحث اقامت، ظرفیت‌های بسیار زیادی در شهر مشهد؛ از جمله در بخش هتل و هتل‌داری ایجاد شده است؛ اما  برای بخش زائران داخلی و به ویژه کم‌‌درآمدها، به میزانی حوزه اقامت و زیرساخت‌های لازم آن با وضع مطلوب فاصله دارد. همچنین حوزه حمل و نقل جای تامل ویژه‌ای دارد و همان‌گونه که می‌دانیم در گردشگری بین‌الملل ناوگان هوایی و به‌روز بودن این ناوگان امری بسیار کلیدی است. حال آن که سیستم حمل و نقل ما به دلیل تحریم‌هایی که در طی چند دهه در این سیستم موجود بوده، همچنان نمی‌تواند در سطح بین‌المللی باشد و لذا نمی‌توان گفت زیرساخت لازم در حوزه حمل و نقل بین‌المللی، ناشی از سرمایه‌گذاری خودمان است. لذا در بخش حمل و نقلی که در حال حاظر وجود دارد به مشکل بر خورده‌ایم و مصداق آن بحث تامین سوخت است که در دوران تحریم نتوانسته‌ایم راه حل ویژه‌ای را به کار بگیریم؛ به غیر از این که بتوانیم همان ایرلاین‌های بین‌المللی را به نحوی ورود دهیم. 
رئیس پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی خراسان رضوی در بحث سوغات بیان کرد: در حوزه سوغات و خرید، باید گفت سال‌های سال است که سهم حدود 40 تا 50 درصدی سوغات خارجی همچنان نقل محافل مختلف است؛ اما در حال حاضر در شرایط تحریم و بالا رفتن نرخ ارز، سوغات ما برای دیگر کشورها، به عنوان سوغات ارزان و سوغات و اجناس دیگر کشورها گران مطرح شده است و لذا یک تغییر سبد رخ داده؛ به این معنا که زائران داخلی ما از سمت سوغات‌های خارجی به سمت سوغات داخلی حرکت کرده‌اند و لذا سهم سوغات داخلی به میزانی افزایش یافته است.
رفیعی اضافه کرد: در گردشگری بین‌الملل نیز ارزش کالاها و به ویژه صنایع دستی ما به خاطر تغییرات نرخ ارز، پایین آمده و رونق و اقبال نسبی صورت گرفته است. اما سوال این‌جاست که این امر ناشی از زیرساخت‌های ما بوده است؟ جواب منفی است و نمی‌توان گفت که به طور مثال زیرساخت ما در بخش صنایع دستی باعث شده در دوران تحریم این پیش‌بینی را داشته باشیم؛ بلکه این امر ناشی از تغییرات نرخ ارز بوده و نمی‌تواند برخاسته از برنامه‌ریزی در بخش صنایع دستی و یا دیگر حوزه‌های سوغات باشد. لذا بخشی از خواسته و نیاز گردشگران باقی می‌ماند. گردشگران پیش از این اجناس خارجی را می‌گرفتند؛ به این علت که به آن‌ها تمایل داشتند و جایگزین آن در داخل نبود. ضمن این که در حال حاضر هم نیست و به ناچار کالای داخلی را خرید می‌کنند. بنابراین بخشی از نیازهای حوزه سوغات پوشش داده نمی‌شود.
افزایش ماندگاری گردشگر از طریق سرمایه‌گذاری در حوزه تفریحات
وی در خصوص بخش تفریحات و سیاحت در مشهد خاطرنشان کرد: در حوزه تفریحات به ویژه در شهر مشهد تنوعی نداریم و همچنان در آن می‌لنگیم. به عبارت دیگر ما زیارت را داریم؛ ولی در حوزه سیاحت فاقد تنوع لازم هستیم . در عین حال، یکی از بخش‌هایی که می‌تواند کمک کند که تبدیل به قطب اقتصادی در صنعت گردشگری شویم، بحث تفریح است. ضمنا همین عامل است که می‌تواند ماندگاری گردشگر را افزایش دهد. لذا زمانی که در حوزه تفریحات سرمایه‌گذاری کنیم، نه تنها بخش اقامت، حمل و نقل و غذا از آن منتفع خواهد شد؛ بلکه دیگر بخش‌ها نیز بهبود خواهد یافت. بنابراین در بخش تفریحات جای کار بسیاری داریم که امید است در طی سال‌های آینده مورد توجه قرار گیرد.
رئیس پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی خراسان رضوی در بحث فعالان حوزه گردشگری و وجود خلاء‌های قانونی در گردشگری بیان کرد: در شاخص دویینگ بیزینسی که در سال 2019 منتشر شد و مربوط به فضای کسب و کار فعالین اقتصادی چه در گردشگری و چه در سایر حوزه‌ها بود، ایران رتبه 128 از 190 را داشت که این رقم، رتبه به مراتب پایینی است، اگرچه نسبت به سال گذشته این شاخص چند پله رشد داشته است. لذا باید گفت فضای کسب و کار ما که البته گردشگری نیز بخشی از این گستره کسب و کار ما به حساب می‌آید، فضایی ایده‌آل نیست و این مسائل قانونی نیز وجود دارد.
گاهی تولی‌گری‌های میراث فرهنگی پروسه را برای سرمایه‌گذاری در بخش گردشگری طولانی می‌کند
رفیعی تصریح کرد: بر اساس مطالعاتی که انجام داده‌ایم، مقصود از این خلا‌ء‌های قانونی این نیست که قانونی نباشد؛ بلکه تعداد مراجع و نهادهایی که به طور مثال در بحث گردشگری ارائه مجوز می‌کنند، بسیار زیاد است.  به طور مثال یکی از واحدهای گردشگری که قرار است مجوز بگیرد، باید چیزی حدود 18 سازمان یا نهاد آن را رصد کند تا مجوز ارائه شود و لذا این پروسه برای سرمایه‌گذار بسیار طولانی است. اگرچه سرمایه‌گذاری در صنعت گردشگری هم جاذب است و هم سودآوری و تنوع بالایی دارد و از طرفی منطبق با نیاز روز است. اما بعضا مداخله‌‌گری‌های موجود و نیز در مواردی تولی‌گری خود سازمان میراث فرهنگی نیز، مشاهده شده که این قضیه را دچار مشکل کرده است.
وی عنوان کرد: لذا خلاء‌های قانونی که بدان اشاره شد، بیشتر ناظر بر این حوزه است و سرمایه‌گذارانی که ما رصد می‌کردیم، در این حوزه مسائلی داشتند. البته برخی موارد و سخت‌گیری‌ها وجود دارد که به واقع  قانون است و ما این را می‌پذیریم و قانون نیز قطعا از عقبه‌ای برخوردار بوده که الزاماتی را تعیین کرده تا در این حوزه به استانداردهایی دست‌ یابد.
رئیس پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی خراسان رضوی گفت: یکی از برنامه‌هایی که در این راستا اجرا شده است، پنجره واحد کسب و کار بوده که سال‌های سال است در برخی حوزه‌ها اجرا شده و احتمالا باید در میراث هم اجرا شده باشد. به این صورت که سرمایه‌گذار به یک تشکیلات مراجعه می‌کند و دیگر نیازی نیست که برای دریافت مجوزفعالیت به تعداد زیادی سازمان و دستگاه ورود کند.
وی در پاسخ به سوالی در این خصوص که لغو روادید می‌تواند راهبردی برای افزایش ظرفیت اقتصادی گردشگری برای ایران باشد یا خیر، بیان کرد: این بحث بسیار شفاف بوده و موضوع چندان پیچیده‌ای نیست و اگر لغو روادید رخ دهد، قطعا صنعت گردشگری نیز از آن بهره خواهد برد. بنابراین بدون بحث و پیش‌زمینه مسائل سیاسی باید گفت قطعا هرچه موانع ورود به کشور کاهش یابد، به رونق صنعت گردشگری کمک می‌کند. اما بحث روادید بحثی دوطرفه است و معادلاتی در امور بین‌الملل وجود دارد که قاعدتا باید در درون این معادلات سنجیده شود و صرفا هم جنبه منفعت اقتصادی در میان نیست؛ بلکه ملاحاظات سیاسی، امنیتی و غیره نیز مطرح است. به خصوص در حال حاضر که ما شرایط تحریم را دارا هستیم و اخیرا نیز شرایط ایران‌هراسی پررنگ‌تر شده است. البته برخی برنامه‌ریزی‌ها مثل ویزای الکترونیک در همین راستا پی‌گیری وعملیاتی شد. 
رئیس پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی خراسان رضوی پیرامون رویدادسازی‌های گردشگری و نقش آن در ارتقای این صنعت به عنوان راهبردی برای افزایش تکرار سفر و ماندگاری زائر و گردشگر خاطرنشان کرد: همان‌گونه که پیش از این اشاره شد، شهر مشهد در زمینه تفریحات جای کار بسیاری دارد. لذا ما در مشهد گردشگری مذهبی و زیارت را دارا هستیم، اما حوزه سیاحت همچنان جای کار دارد؛ چرا که به ماندگاری و نیز وفادارای گردشگر به مقصد کمک شایانی خواهد کرد و تکرار سفر رخ می‌دهد.
شناسایی رویدادهای گردشگری یک مولفه کلیدی است
رفیعی ضمن تاکید بر این که نیازمند ایجاد ظرفیت‌هایی در حوزه سیاحت هستیم، افزود: یکی از این ظرفیت‌ها، بحث رویدادسازی گردشگری است و کشورهای دیگر به طور جدی این برنامه را پیگیری کرده‌اند؛ به طوری که در برخی از این کشورها ممکن است بالغ بر 100 تا 170 رویداد گردشگری در سال و در یک شهرو در برخی شهرها دو رویداد در یک روز مشاهده ‌شود که همه این موارد نیز ازرونق لازم برخوردار است.
وی با بیان این که در رویدادسازی در درجه اول شناسایی رویداد به خودی خود یک بحث کلیدی است، اضافه کرد: شهر مشهد، شهری مذهبی و فرهنگ خراسان، یک فرهنگ غنی است و لذا می‌تواند زمینه‌های مناسبی را دارا باشد. ضمن این که در سال گذشته و در ایام عید سال نو، از رویداد مربوط به غذا، بر اساس گزارشات رسمی اعلام شده، استقبال نسبی مطلوبی صورت گرفت. به علاوه مناسبت‌هایی چون دهه آخر ماه صفر و کاروان‌های پیاده به نوعی رویداد محسوب می‌شود که می‌توان بهره‌برداری لازم اقتصادی را از آن داشت. همچنین رویدادهایی چون نوروز، شب چله و نیز برخی از ییلاقات شهر مشهد و یا فصل گل‌ها می‌تواند زمینه‌های مناسبی برای بهره‌مندی در حوزه گردشگری باشد.
رئیس پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی خراسان رضوی گفت: شناسایی رویدادها، داشتن تقویم رویداد و چگونگی برگزار کردن رویداد نیز حائز اهمیت است و نکته مهم آن است که صرفا شناسایی رویداد کفایت نمی‌کند. لذا حتما باید دانست که چگونه از آن رویداد استفاده و بهره‌برداری کرد تا جامعه میزبانی که رویداد را برگزار می‌کنند، از آن منتفع شوند یا آن که اگر مرتبط با بحث محیط زیست است، مسائل زیست‌محیطی در آن مورد توجه قرار گیرد.
پایداری و برندسازی رویدادهای گردشگری باید مورد توجه قرار گیرد
رفیعی در خصوص اهمیت بحث برندسازی رویدادهای گردشگری بیان کرد: بحث برندسازی رویدادها، نکته مهمی است و بسیار اهمیت دارد که این رویدادها پایدار بمانند. نکته قابل ذکر دیگر این که برندسازی به معنای ساختن لوگو نیست؛ بلکه زیرساخت برندسازی بسیار کلیدی و حساس است که باید در نظر گرفته شود. به علاوه در بحث رویدادها در شهر مشهد چندان دست بازی نداشته و باید مسائل فرهنگی و محدودیت‌ها را نیز در نظر بگیریم. در عین حال باید به نیاز گردشگر و نیاز جامعه میزبان نیز پاسخ داده شود.
جامعه میزبان باید از رویدادسازی‌های حوزه گردشگری منتفع شود
وی ضمن بیان این که رویدادسازی را باید از منظر جامعه میزبان نیز مد نظر قرار داد؛ خاطرنشان کرد: به این معنا که رویدادی که قرار است برگزار شود، باید برای شهر مشهد که به نوعی می‌توان گفت یک شهر غیر شاد است، کمک‌کننده باشد. لذا رویدادسازی نه تنها منافع اقتصادی، بلکه منافع فرهنگی را نیز برای خود شهر مشهد دارا است. از طرفی شهر مشهد در زمینه‌های تفریحات و یا اوقات فراغت کاستی دارد و این رویدادها می‌تواند علاوه برگردشگر برای جامعه میزبان در شهر مشهد نیز کمک ویژه‌ای کند.
برون‌سپاری رویدادسازی‌های حوزه گردشگری به بخش خصوصی، یک تجربه موفق در کشورهای دنیا است
رئیس پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی خراسان رضوی تصریح کرد: در سطح بین‌الملل رویدادهای بسیاری در زمینه گردشگری رخ می‌دهد و بحث الگوبرداری در زمینه رویدادها بسیار باید با ملاحظه صورت گیرد و لذا بومی‌سازی آن ممکن است به دگرکون کردن آن منجر شود. بنابراین به نظر می‌رسد در زمینه رویدادها، چگونگی اجرای آن حائز اهمیت است. در این راستا یکی از تجارب موفقی که خیلی از کشورها دارند، بحث برون‌سپاری آن‌هاست. به این صورت که ابتدا این امر با یک‌سری حمایت‌های دولتی صورت گیرد و در ادامه روند به بخش خصوصی برون‌سپاری شود. لذا اعتقاد شخصی بنده و بسیاری بر آن است که بدون بخش خصوصی؛ به ویژه در صنعت گردشگری نمی‌توانیم موفق باشیم.
رفیعی در تکمیل سخنان خود اظهار کرد: زمانی که تحریم رخ می‌دهد، قاعدتا بخش‌های اقتصادی که وابستگی به ارز دارند، در ارائه تولید و عرضه خدمات خود دچار مشکل می‌شوند؛ به این دلیل که در شرایط تحریم، تامین ارز مشکل‌زا خواهد شد و یکی از بخش‌هایی که شاید وابستگی چندانی به ارز نداشته باشد، به غیر از چند بخش از آن همچون سرویس‌های هواپیمایی؛ صنعت گردشگری است که اتفاقا در شرایط تحریم به خاطر تغییرات نرخ ارز، در سطح بین‌الملل ارزان‌تر نیز شد و به لحاظ میزان ارزآوری افزایش پیدا کرده؛ به این دلیل که تعداد گردشگر به ویژه از کشورهای همسایه افزایش یافته است.
خدمات گردشگری به مثابه یک نیاز در سبد هزینه خانوار است
وی اضافه کرد: در مجموع گردشگری به گونه‌ای نیست که مانند برخی واحدهای صنعتی از شرایط تحریم آسیب بالایی ببیند. به ویژه بخشی از صنعت گردشگری همچون صنایع دستی رونق نسبی بسیار مطلوبی نیز یافته و در بحث صادرات صنایع دستی افزایش قابل توجهی دیده شده است. از طرف دیگر، در مورد آثار تحریم بر صنعت گردشگری باید گفت بخش قابل توجهی از مسافرت‌های داخل ما به خارج کاهش قابل توجهی داشت و از نظر من این امر یک آسیب به حساب می‌آید و نباید خوشحال بود که از این بابت ارز کمتری هزینه می‌شود؛ بلکه نیاز آن‌ها پاسخ داده نمی‌شود. لذا اکنون خدمات گردشگری مانند یک نیاز در سبد هزینه خانوار جای گرفته است و برآورده نشدن این نیاز یک آسیب است.
لزوم ورود جدی حوزه آی‌تی به صنعت گردشگری 
رئیس پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی خراسان رضوی همچنین در حوزه آی‌تی و گردشگری و آثار تحریم در این زمینه خاطرنشان کرد: برای بسیاری از بخش‌ها مثل هتل‌های ما، استارت وصل شدن آن‌ها به سایت‌های معتبر بین‌المللی فراهم شده بود و با شروع تحریم این آسیب شامل حال آن‌ها شد و شاید جای آن باشد که صنعت آی تی ما در صنعت گردشگری ورود پیدا کند تا در این زمینه عقب نباشیم.


انتهای پیام

اخبار