فرهنگ میزبانی از گردشگر شکل نگرفته است.

حامد بخشی در گفت‌و گو با خبرنگار ایسنا- منطقه خراسان، در رابطه با صنعت گردشگری کشور و رفتار ایرانی‌ها با گردشگران عرب اظهار کرد: برای ریشه‌یابی ماجرای اخیر نسبت به ارتباط برخی از گردشگران عرب با زنان ایرانی بایستی به چند نکته توجه داشت. یکی فضا و زمینه ناسیونالیستی ضد عربی است که دربخش‌های غیررسمی و حتی برخی از بخش‌های رسمی  جامعه ما درحال ترویج است. در 100 ساله اخیر بخشی از جریان روشنفکری ما به ترویج نوعی ناسیونالیسم ضد عربی پرداخته اند و منشاء عقب ماندگی جامعه ایران را به حمله اعراب به ایران نسبت داده‌اند. چنین نگاهی را می توان در نوشته های افرادی همچون کسروی و صادق هدایت دنبال کرد. حتی شکل‌گیری دولت صفوی اساسا برای تمایز هویتی با بخش اعراب و اهل تسنن جامعه بزرگتر اسلامی بوده است. به طوریکه دولت صفوی برای ایجاد یک هویت یکپارچه در جامعه ایران که بتواند از بدنه جامعه اسلامی متمایز باشد به ترویج تقابل‌های سنی و شیعی پرداخت.

وی افزود: امروزه شاهد آن هستیم که حتی بخش رسمی رسانه ای کشور هم به این مساله دامن می زند. برخی برنامه های طنز تلویزیونی و یا حتی فیلم های سینمایی، همچون لاتاری که جزو ده فیلم پرفروش سال بود، نیز به این نگاه قوم مدارانه دامن می زنند.

این جامعه‌شناس با بیان اینکه «بخش دوم که متاسفانه در جریان اخیر درست عمل نکرده، بخش خصوصی صنعت گردشگری ماست» تشریح کرد: درواقع بخش خصوصی صنعت گردشگری بخصوص در زمینه اسکان گردشگران، همواره به خانه‌های اجاره‌ای غیررسمی به عنوان رقیبی نگاه می‌کنند که مشتری‌های آن‌ها را کم می‌کنند. از این رو این بخش تلاش می‌کند تا مشکلات و آسیب‌هایی که در حوزه اقامت و صنعت گردشگری وجود دارد به پای بخش غیررسمی اسکان بگذارد و از آن به عنوان اهرمی برای فشار آوردن به این بخش استفاده کند و بدون کاهش حاشیه سود خود، این رقیب را حذف کند.

مدیر گروه جامعه شناسی گردشگری جهاد دانشگاهی با بیان اینکه «بخش  سومی که در ریشه یابی این ماجرا بسیار اهمیت دارد ضعف فرهنگ میزبانی در حوزه گردشگری است»، خاطرنشان کرد: متاسفانه فرهنگ میهمان نوازی به خصوص در زمینه گردشگری در جامعه ما ضعیف است و این باور کلیشه رایج مبنی بر مهمان نوازی ایرانیان موجب شده تا وجود این ضعف را نپذیریم و به دنبال اصلاح آن نباشیم.

وی افزود: برخی در تایید مهمانواز بودن مردم ایران، برخورد مثبت آنان نسبت به گردشگران کشورهای پیشرفته، به خصوص اروپایی و آمریکایی، را مثال می آورند. در صورتی که اگر این نوع برخورد تجلی خصلت مهمان نوازی ایرانیان بود، بایستی نسبت به سایر زائران و گردشگران، نظیر اعراب، کشورهای آفریقایی، افغانستانی ها و پاکستانی ها، نیز چنین برخوردی را می دیدیم که اینگونه نیست.

بخشی بیان کرد: درواقع آنچه که در اینجا نقش ایفا می‌کند یک حس غریبه‌پرستی و دگرمداری نسبت به مردم کشورهای پیشرفته اروپا و آمریکا است. ایرانی‌ها به دلیل نگرش مثبت به اروپایی‌ها یا احساس خودکم‌‌پنداری به آن‌ها، رویکرد ستایش آمیزی به گردشگرانی که از این کشورها آمده اند دارند و تلاش می کنند تا از مسیر میهمان نوازی بتوانند از هم‌زیستی و تعامل با این افراد بهره‌مند شوند و حس هویتی خود را تقویت کنند. اما درواقع به هیچ عنوان در شهر مشهد و به صورت کلی‌تر در کل کشور، فرهنگ میزبانی از گردشگر شکل نگرفته است.

این استاد جامعه‌شناس اظهار کرد: مردم نسبت به گردشگرانی که جزو ملیت‌هایی که از لحاظ توسعه از ایران پایینتر هستند رفتار مناسبی ندارند. از سویی دیگر در سطح دولتی نیز رفتار برنامه‌ریزی شده و کنترل‌شده‌ای نسبت به این گردشگران وجود ندارد. ضعف فرهنگ میزبانی، عدم ترویج این فرهنگ و عدم آگاه‌سازی جامعه نسبت به این که چنین درکی برای مردم که اگر ما ثروت و رفاهی در جامعه داریم بخشی از آن به صورت جدی مدیون حضور گردشگر است، از مشکلات عرصه اجتماعی صنعت گردشگری ما است.

وی تصریح کرد: در جامعه مشهد این نگاه که گردشگر عرب مزاحمی است که به غارت حیثیتی، ناموسی و مالی شهر مشغول است، موجب تضعیف یکی از ارکان ارزآوری و درآمدزایی شهروندان شهر مشهد، به‌ویژه در این شرایط نامناسب اقتصادی کشور می‌شود.

عضو هیات علمی سازمان جهاد دانشگاهی خراسان رضوی اظهار کرد: به طور کلی در شهرهای زیارتی جهان و از جمله کشور ایران به دلیل اینکه جمعیت بالایی به آن وارد می‌شود همواره درصدی از گردشگران وجود دارند که بخواهند از روابط جنسی در جامعه مقصد نیز بهره ببرند. همانطور که در همه جوامع چنین امری وجود دارد. به طور کلی گردشگر دو خصلت متناقض دارد: از یک سو به دلیل کنده شدن از مکان مألوف و جایی که در آن کنترل بیرونی داشته، در مکان جدید فردی گمنام و به تبع، بی‌آبرو محسوب می‌شود؛ چراکه شناخته شده نیست. بنابراین بخشی از رفتارها و آدابی که در مکان زندگی خود به دلیل حفظ آبرو و انتظارات دیگران انجام نمی‌ دهد، در مقصد گردشگری ممکن است انجام دهد. بنابراین مایل است بخشی از تفریحات و لذت‌هایی که در جامعه خود نمی‌تواند داشته باشد در این محیط غریبه تجربه کند. بنابراین در مکان‌هایی که گردشگرپذیر هستند امکان وجود بخشی از این نوع رفتارها وجود خواهد داشت. از سوی دیگر، گردشگر یک فرد محافظه‌کار است و تلاش می‌کند زمانی که در یک مکان جدید وارد می‌شود، رفتاری انجام ندهد که حساسیت جامعه میزبان را برانگیزد و دچار مشکل شود.

بخشی با بیان اینکه «نباید سهم عرضه را نیز نادیده بگیریم» توضیح داد: برجسته کردن این مسأله موجب صدمه زدن به صنعت گردشگری کشور می‌شود. درواقع بخشی از رفتارها طبیعی هر جامعه و مقصد گردشگری است. ولی برخی از افراد با برنامه‌ریزی به این وضعیت دامن می‌زنند تا به بخش گردشگری ما صدمه وارد کنند.