شنبه# #،# #01# #اردیبهشت# #1397

آمارها و تناقض ها در تعداد گردشگران نوروزی مشهد: برآورد واقعی تعداد گردشگران و زائران نوروزی مشهد چقدر است؟

اشتراک گذاری

در نبود طرح های آماری نظام مند برای برآورد درست تعداد زائران و گردشگران شهر مشهد، گمانه زنی ها و اعداد متعدد و بعضا متناقضی توسط مسوولان شهری و استانی اعلام می شود. 

دکتر حامد بخشی، عضو هیات علمی گروه جامعه شناسی گردشگری پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی در یادداشتی با عنوان" آمارها و تناقض ها در تعداد گردشگران نوروزی مشهد: برآورد واقعی تعداد گردشگران و زائران نوروزی مشهد چقدر است؟" به تحلیل تناقض ها در آمار ارائه شده گردشگران نوروزی پرداخته است.


متن کامل یادداشت را در ادامه بخوانید:

 

در نبود طرح های آماری نظام مند برای برآورد درست تعداد زائران و گردشگران شهر مشهد، گمانه زنی ها و اعداد متعدد و بعضا متناقضی توسط مسوولان شهری و استانی اعلام می شود. 

🔻سخنگوی ستاد خدمات سفر استان، آمار گردشگران و زائران ورودی به شهر مشهد از 25 اسفند 96 تا 12 فروردین 97 را حدود 7.5 میلیون اعلام کرد و پیش بینی نمود که این رقم تا پایان فروردین ماه به 8 میلیون نفر می رسد (روزنامه خراسان، مورخ 97/1/14). بخشی در تحلیلی بر مبنای آمار و ارقام ارائه شده توسط پلیس راهور و میراث فرهنگی، با فرض صحت ارقام پایه، عدد نزدیک تر به واقع را 6.7 میلیون نفر  اعلام نمود (روزنامه شهرآرا، مورخ 97/1/20). این رقم توسط جناب آقای فروزان، در سمینار نیم روزه «زیارت نوروزی» که در پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی مورخ سی ام فروردین ماه 97 برگزار شد مجدد تایید گردید. 

🔻با این حال، یافته های حاصل از تحلیل داده های پیمایش ملی ارزش ها، نگرش ها و رفتارشناسی گردشگری که توسط پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی و حمایت سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور انجام شده و توسط حامد بخشی ارائه شد، برآورد گردشگران نوروزی سال 96 را 2.7 درصد کل مردم ایران و چیزی در حدود 2.2 میلیون نفر برآورد نموده است که چنانچه رشد 10درصدی اعلام شده ستاد خدمات سفر استان در سال 97 نسبت به سال 96 را بپذیریم، برآورد گردشگران نوروزی مشهد در سال 97 بر پایه پیمایش گردشگری جهاد دانشگاهی نزدیک به 2.5 میلیون نفر می شود.  

🔻این رقم تفاوت فاحشی با رقم اعلام شده توسط سخنگوی ستاد خدمات سفر استان دارد و جا دارد بررسی کنیم که در نبود نظام آمارگیری نظام مند، کدامیک به واقع نزدیک ترند؟

🔹تناقض ها در آمار ارائه شده 

شیوه محاسبه ستاد خدمات سفر استان بر اساس آمار اقامت در اماکن رسمی و وسایل نقلیه ورودی به مشهد (اعم از خودرو،  اتوبوس، قطار و هواپیما) می باشد. 

🔻سخنگوی ستاد خدمات سفر استان، در سمینار «زیارت نوروزی» تعداد کل گردشگران و زائران شهر مشهد در سال 96 را 31.354.664 نفر عنوان می‌کند که بر اساس گفته ایشان، نسبت به سال 95، ده درصد رشد داشته است (ر.ک. فایل صوتی سمینار مذکور). وی همچنین در این بازه از حدود 8 میلیون تشرف به حرم رضوی(ع) و ده درصد افزایش زباله به نسبت میانگین شهر مشهد خبر می دهد. به علاوه، در مصاحبه با روزنامه خراسان (مورخ 14 فروردین 97)  گردشگران ورودی به استان خراسان رضوی را نزدیک به 13 میلیون نفر اعلام می نماید که بر اساس اعلام سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، رتبه هفتم را در بین استان های کشور داشته است. 

🔻با یک بررسی اولیه، می توان تعداد کل گردشگران نوروزی کشور را برآورد کرد. چنانچه به طور متوسط هر گردشگری از سه استان بازدید کرده باشد و با توجه به رتبه هفتم استان خراسان رضوی، میانگین سفرهای خالص این 7 استان را 35 میلیون برآورد کنیم، به عدد 35 میلیون گردشگری نوروزی می رسیم. چیزی نزدیک به نیمی از جمعیت ایران! این یعنی که از هر دو نفر در کشور، یک نفر در نوروز سفر با اقامت شبانه داشته است که رقم بسیار بالایی است.

🔻آمار تشرف به حرم رضوی نیز با رقم اعلام شده زائران همخوان نیست. آستان قدس رضوی میانگین تشرف روزانه هر زائر را 2.3 در روز اعلام می‌کند. اگر این رقم را به 2 بار کاهش دهیم و میانگین اقامت را 3.5 در نظر بگیریم، بدین معناست که تعداد زائران نوروزی برابر با حاصل تقسیم 8 میلیون تشرف بر 7( 2 ضرب در 3.5) یعنی حدود 1.15 میلیون نفر است که بسیار کمتر از رقم برآورد شده است.

🔻همچنین، آمار حجم زباله تولیدی نیز با میزان زائران هماهنگ نیست. در حضور بیش از 6 میلیون گردشگری نوروزی در مشهد، چگونه میزان زباله تولیدی در شهر تنها 10درصد افزایش می یابد؟! آن هم در شرایطی که به طور متوسط یک گردشگری 6 برابر یک شهروند زباله تولید می‌کند (ر.ک. کتاب گردشگری و توسعه، تالیف لاکشمی ناراسایا).

🔹مرکز آمار چه می گوید؟
خوشبختانه مرکز آمار ایران در سالهایی آمارگیری های فصلی از مردم ایران در خصوص سفر داشته است. آمار در دسترس برای نوشتار حاضر مربوط به سفرهای بهار 90، 92 و 95 است. طبق آمارگیری مربوط به بهار 1395، از مجموع کل سفرهای با اقامت شبانه مردم ایران، تنها 8.0درصد آن با انگیزه زیارت انجام شده است (مقصد زیارت شامل حرم امام رضا (ع)، حضرت معصومه (س)، شاهچراغ و سایر اماکن متبرکه است). همچنین کل سفرهای با اقامت شبانه به قصد زیارت حدود 3 میلیون سفر برآورد شده است که از این میان، سهم مشهد 2.96 میلیون نفر برآورد شده است. همچنین کل میزان اقامت در شهر مشهد در بهار 95 حدود 13 میلیون نفر شب برآورد شده که با احتساب حداقل میزان ماندگاری 4 شب برای هر زائر و گردشگر، مجموع زائران بهاری شهر مشهد (اعم زائران نوروزی و آنان که در ماه های اردیبهشت و خرداد به مشهد سفر کرده‌اند)، برابر با 3.25 میلیون نفر می گردد. این رقم با احتساب مدت ماندگاری 5 روز برای سال 92 و 6 روز برای سال 90 (بر اساس مقاله «تحلیل جامعه شناختی مدت اقامت زائران ایرانی در شهر مشهد، فروغ زاده، شریعتی، و دانایی) چیزی در همین حدود 3 میلیون و کمتر برآورد می گردد. بنابراین می بینیم که با کسر گردشگران ماه های اردیبهشت و خرداد، به همان عدد 2.5 میلیون برای گردشگران نوروزی مشهد می رسیم.

🔹جمع بندی و برآورد نهایی

بنابراین می بینیم که یافته های حاصل از پیمایش ملی گردشگری با نتایج مرکز آمار همسویی دارد. هر دوی این یافته ها، برآورد گردشگران شهر مشهد را 2.5 تا 3 میلیون برآورد می کنند. مرکز آمار تعداد گردشگران بهار 95 را با احتساب 4 روز ماندگاری 3 میلیون برآورد می‌کند که با کسر دو ماه اردیبهشت و خرداد و افزودن ضریب 10درصد افزایش به همان رقم کمتر از 3 میلیون زائر و گردشگر نوروزی شهر مشهد می رسیم. این رقم با یافته های مرکز آمار در بهار سالهای 90 و 92 نیز سازگار است. با توجه به اینکه هیچ افزایش جهشی توسط مسوولان استانی و شهری و نیز مشاهدات عمومی در این سالها گزارش نشده است، نمی توان تصور کرد که رقم متوسط 2.5 میلیون گردشگر سالانه، ناگهان به 6.7 میلیون نفر جهش یافته باشد. 
در انتها دوباره باید ذکر کرد که در نبود آمارگیری منظم و رقابت استان ها و شهرها برای بیش برآورد گردشگران ورودی، به نظر می رسد ارقام اعلام شده با برآورد واقعی تفاوت فاحشی دارد. 

🔻این اریب در برآورد زمانی که مبنای عمل ساخت و سازهای گردشگری، نظیر اماکن اقامتی و تجاری، قرار می گیرد، آسیب خود را نشان می دهد. و اینچنین است که می بینیم فروشگاه های ساخته شده که بر اساس برآورد 40 میلیون زائر و گردشگری مشهد کلنگ خورده بود، بدون خریدار و مشتری رها شده می مانند.

 

اخبار